فرهنگ و جشن های مردم قشم

یکی از جذابیت های سفر به جزیره عجیب و زیبای قشم آشنایی با فرهنگ و آداب رسوم مردم قشم است؛ چیزی فراتر از سنت های مرسوم مردم، چرا که از تاریخ و فرهنگی غنی می آید و قدمت طولانی دارد؛ آنچه که قشم را جزیره ای با عجایب هفتگانه و جذاب به جهانیان معرفی کرده است علاوه بر آثار طبیعی منحصر به فرد و جاذبه های دیدنی آن، تاریخ و فرهنگی قدیمی قشم  است که به خوبی در بین بومیان آن حفظ شده است؛ ما در این مطلب سعی کرده ایم مهم ترین آن ها را برایتان شرح دهیم.

اغلب مردم قشم بومی هستند و کمتر از سایر مناطق کشور تحت تاثیر دنیای مدرن امروزی قرار گرفته اند، از این جهت فرهنگی اصیل و سنتی دارند.

اصالت فرهنگی مردم قشم

اغلب مردم این منطقه بومی هستند و کمتر از سایر مناطق کشور تحت تاثیر دنیای مدرن قرار گرفته اند، البته این به معنای نبودن امکانات در این شهر نیست بلکه هتل ها، رستوران ها و مراکز خرید مدرن و بزرگ قشم از امکانات به روزی برخوردارند اما آنچه که از بین مردم نرفته است اصالتی به جا مانده از گذشتگان این سرزمین است که به خوبی بین مردم بومی دیده می شود. اگر به قشم سفر کنید و زمانی در آنجا اقامت داشته باشید این فرهنگ را در روزمرگی های مردم از پوشش گرفته تا خورد و خوراک و مراسم های سنتی خواهید دید؛ شاید این موضوع از موقعیت جغرافیایی جزیره نشات می گیرد چرا که دور تا دور آن را آب فراگرفته و همین نیز در اتحاد و همبستگی آن ها تاثیر گذاشته و ارتباط کمتر با مردم دیگر تاثیر پذیری آن را نسبت به فرهنگ امروزی کمتر کرده است؛ ارتباطات قوی فامیلی و قومی، مهمان نوازی و خونگرمی، بزرگداشت سنت های قدیمی و … همه از اصالت مردم این سرزمین است چیزی که متاسفانه در بسیاری از شهر های دیگر از بین رفته است.

جشن نوروز صیاد

قشم یکی از زیباترین جزایر ایران است که بیشترین درآمد و کسب و کار مردم آن از طریق دریا است و اکثر مردم از طریق ماهی گیری امرار معاش می کنند، از این رو بسیاری از مراسم سنتی آن ها نیز مربوط به دریا و آب می شود، یکی از این مراسم جشن نوروز صیاد است که هر سال در اول مرداد ماه برگزار می شود، در این روز هیچ یک از مردم ماهی گیری نمی کنند و از غذاهای دریایی نیز نمی خورند؛ اول مرداد ماه فصل سید کوسه و بسیاری از ماهی ها به پایان رسیده و مردم به شکرانه سالی که گذشت این روز را جشن می گیرند، تمام مردم لباس های رنگی می پوشند و به کنار دریا می روند، آن ها معتقد هستند آب دریا در این روز بیماری هایشان را شفا می دهد برای همین زنان و مردان کهنسال یا بیمار را به کنار آب میاورند و رویشان از آب دریا می پاشند حتی مردم لباس های کهنه خود را به دریا می اندازند تا نحسی از زندگی شان بیرون رود؛ همین طور بزرگان این سرزمین دعایی مخصوص نیز برای دام ها می خوانند تا آن ها را در برابر گزند حیوانات وحشی مصون کنند، البته این دعا اسمی خاص دارد و تنها افرادی خاصی آن را بلد هستند، از دیگر آداب این روز استفاده از خاک سرخ رنگ برای تزئین درب خانه ها و همین طور حیوانات است که البته اعتقاد بر خوش یمنی آن دارند؛ همچنین آداب و مراسمی توسط چندین نفر با لباس های خاص اجرا می شود.

مراسم قبله دعا

یکی دیگر از رسم های مردم این جزیره جشن قبله دعا است که باز هم به آب مربوط می شود، زمانی که باران در این سرزمین کم می شود و چاه ها و قنات ها رو به خشکی می روند مردم برای درخواست باران و دعا کردن به نزدیکی درخت کُنار خاصی در جزیره می روند که از قدیم تا کنون محل تجمع مردم در زمان دعای باران بوده است؛ مردم اعتقاد دارند در طول مراسم نباید پشت به درخت بایستند، همین طور هنگام دعا خواندن غذا می پزند و آن را بین فقرا تقسیم می کنند و حتی مقداری از آن غذا را نیز پای درخت می ریزند تا حیوانات هم سهمی از آن داشته باشند؛ علاوه بر این درخت کُنار معروف، روستایی دیگر به نام کابلی در منطقه غرب و همین طور روستایی در جنوب قشم وجود دارد که عده ای دیگر از مردم برای دعای باران به این مناطق می روند؛ این مراسم دعا معمولا در چند شب برگزار می شود و وعده های مختلفی به فقرا نذری داده می شود.

مراسم زار

مراسم زار یکی از مراسم قدیمی است که به قرن 18 میلادی مربوط می شود و در بخش های مختلف جهان از جمله آفریقا، مصر و … اجرا می شود البته گفته می شود ریشه آن از آفریقا می آید؛ این مراسم از اعتقادی قدیمی و ترسناک سرچشمه می گیرد که در ایران در مناطق جنوبی از جمله قشم و بیشتر در روستای سلخ قشم برگزار می شود، داستان این مراسم روایتی ترسناک از نفوذ ارواح به بدن انسان است، مردم این منطقه اعتقاد دارند درد ها و ناراحتی هایی که توسط پزشکان درمان نمی شود در واقع ارواح سرگردانی هستند که در بدن افراد رخنه کرده اند و بیشتر نیز زنان دچار این مشکل می شوند، معمولا می گویند این افراد “هوایی” شده اند؛ برای رفع این مشکل نزد فردی به نام بابا زار و ماما زار می روند که طی چند روز و آدابی خاص همراه با موسیقی ویژه ای ارواح را از بدن فرد خارج می کنند؛ البته افراد غریبه را برای دیدن این مراسم راه نمی دهند و همین طور بیشتر این مراسم در روستاهای اطراف قشم صورت می گیرد؛ اعتقاداتی از این دست در بین مردم قشم بسیار رواج دارد به طور مثال آن ها معتقد هستند دره ستارگان محلی‌ست که ارواح در آن رفت و آمد دارند.

جشن نخل خرما

درخت خرما در بین مردم جنوب ایران اهمیت زیادی دارد و در بعضی مناطق از آن به عنوان درخت زندگی یاد می شود، البته خرما میوه ای مقوی است که کمتر کسی ازخواص و انرژی آن بی اطلاع است اما خرما در زندگی مردم این منطقه نقش اساسی تری دارد چرا که نزدیک به 20 گونه خرما در این منطقه کشت می شود و عده ای از مردم درآمدشان از همین راه است، از طرفی مردم جنوب از خرما محصولات و غذاهای متنوعی درست می کنند و جایگاهی مهم در سفره غذایی آن ها دارد، شیره، سرکه، مربا و … همه از اصلی ترین موارد سبد غذایی این مردم است که از خرما تهیه شده و غالبا خرما به عنوان عضوی اصلی سر سفره هایشان آورده می شود؛ البته که آن ها تنها از میوه این درخت استفاده نمی کنند بلکه شاخ و برگ و حتی لیف درخت خرما نیز در تولید انواع صنایع دستی مانند سبد های حصیری، زیرانداز، جارو و … کاربرد دارد؛ اهمیت خرما در این منطقه به قدری زیاد است که قطع کردن درخت پیر و خشکیده را نیز پسندیده نمی دانند.

مراسم عروسی در قشم

مراسم عروسی در این جزیره کاملا به شکل سنتی برگزار می شود و مردم چند شبانه روز پایکوبی می کنند، مخارج عروسی به عهده داماد است و علاوه بر آن داماد باید چندین لباس سنتی نیز  برای عروس تهیه کند؛ بیش تر کارهای مراسم توسط زنان فامیل انجام می شود، از خواستگاری گرفتن تا رسومی مانند حنابندان. زنان معمولا در طی چند روز به خانه عروس می روند و هدایایی مانند طلا و پارچه با خود می برند و در روز اصلی تمام اعضای خانواده از جمله پدر عروس نیز دور هم جمع می شوند؛ جشن و پایکوبی چند روز است که ابتدا خانواده عروس و داماد جداگانه جشن می گیرند و در روز آخر عروس را به سمت خانواده داماد راهی می کنند، یکی از مراسم های مهم دیگر حنابندان است، که معمولا دو روز قبل از عروسی انجام می شود و زنان این جزیره نقش و نگاری زیبا با حنا روی دست و پاهای عروس می کشند و آن را برای مراسمی با شکوه آماده می کنند؛ سنت حنابندان از سنت های مرسوم بسیاری از مناطق ایران است اما مردم این جزیره نقش و نگار زیبا و هنرمندانه ای می کشند، حتی در بسیاری از خیابان های قشم جلوی درب پاساژها زنانی محلی برای گردشگران نقش حنا می کشند و اتفاقا گردشگران داخلی و خارجی زیادی از این کار استقبال می کنند.

این مراسم از مهم ترین جشن های بومی منطقه قشم است هرچند که در روستاها و قسمت هایی از قشم مراسم دیگری مانند جشن میگو، زنبیل گردانی و … نیز دیده می شود، مردم قشم از جمله مردمی هستند که اصالتشان را از دست نداده اند و در دنیای امروزی بخش عظیمی از آداب گذشتگان خود حفظ کرده اند؛ قطعا شما هم از جاذبه های اعجاز انگیز قشم شنیده اید اما نکته مهم تر مهمان نوازی و خوش رویی مردم این منطقه است که هر گردشگری را به خود جذب می کند، این مردم در طی سال های طولانی پذیرای تجار و بازرگانان خارجی و داخلی زیادی بوده اند و به همین جهت نیز بسیار مهمان دوست هستند.